تحقیق جامع زنبور عسل کلیاتی در راستای شناسایی محصول و ارتباط منطقی آن با زنجیره تولید

دسته بندي : فنی و مهندسی » صنایع
تحقیق جامع زنبور عسل کلیاتی در راستای شناسایی محصول و ارتباط منطقی آن با زنجیره تولید

مقدمه:
ارتباط زنبور با انسان سابقه بسیار طولانی داشته و حتی قبل از آنکه انسان خواندن و نوشتن بیاموزد از این حشره مفید بهره برداری می کرده است. امروز نقش زنبور عسل در گرده افشانی بسیاری از گیاهان زراعی، درختان میوه، مراتع و جنگلها برای انسان بسیار حائز اهمیت می باشد. به طوری که سهم نسبتاً بزرگی از تولیدات مختلف گیاهی و دامی انسان که در تغذیه و ادامه حیات بشر اهمیت دارند مربوط به همین یک گونه حشره می باشد زنبور عسل علاوه بر گرد افشانی گیاهان در حقیقت از این طریق بیشترین استفاده را به انسان می رساند به واسطه تولید فرآورده هایی مثل عسل و موم و غیره در صنعت زنبور داری و بسیاری از صنایع دیگر از جمله صنایع آرایشی، داروسازی، شمع سازی، قالب سازی، ریخته گری، نساجی، واکسن سازی، کاغذ سازی و غیره منشاء خدمات بسیار ارزنده ای نیز می باشد. مقدار متوسط محصول هر نوع جمعیت زنبور عسل در کشورهای مختلف متفاوت بوده و همیشه به سه عامل زیر بستگی دارد:
1- آب و هوا:
آب و هوا که خوبی یا بدی آن روی وجود یا از بین رفتن گلها و شهد موجود در آنها اثر می گذارد. نقاط خوش آب و هوا می توانند انواع گلها را پرورش دهند در نتیجه برای زنبورداری مساعد می باشد ولی نقاط بد آب و هوا مثل اغلب بیابانها فاقد گل و گیاه بوده و زنبورداری در آنجا غیر ممکن است.
2- نژاد زنبورها:
انتخاب نژاد خوب و پر محصول مقدار درامد زنبوردار را بالا می برد. نژادهای بد می توانند در پر گل ترین منطقه قرار داشته باشند و با وجود این به دلیل تنبلی و کار نکردن باعث ورشکستگی زنبوردار گردند.
3- آشنایی با فن:
اساس و پایه کار است و برای یاد گرفتن آن باید هم به کتابها و نوشته مراجعه نمود و هم مدتی پیش متخصین فن آموزی کرد.
1-2- تعریف:
عسل ماده شیرین و غلیظی است که توسط زنبورداران عسل از شهد گل گیاهان جمع آوری و تغییر شکل یافته و سپس در داخل سلولهای مومی کندو ذخیره می شود. تعریف جامع تر عسل که در سال 1906 در آمریکا ارائه شد عبارتست از:
ترشح مواد قندی درختان و شهد گل نباتات که توسط زنبورداران عسل جمع آوری، تغییر یافته و درون سلولهای قاب ذخیره می شود. عسل ماده ای است که از نظر گردش نوری چپ گرا می باشد که حداکثر 25% آب، 25% مواد معدنی و 8% ساکاروز است. زنبوران عسل دو نوع محصول تولید می نمایند.
اول آن عده از محصولاتی که وی به جستجوی شان به خارج از کندو پرواز کرده و پس از پیدا کردن با خود به کندو می آورد و ما آنها را محصولات خارج از کندو می نامیم و عبارتند از: عسل، عسلک، بره موم، گرده گل.
نوع دوم آنهایی هستند که زنبور آنها را در داخل بدن و به وسیله غدد معینی تولید نموده و در کندو مورد استفاده قرار می دهد و ما اسمشان را محصولات داخل کندو گذاشته ایم. مثل: موم، شان و ژله روآیال.

تاریخچه تولید عسل و زنبورداری در جهان و ایران:
زنبور عسل امروزه در تمام نقاط دنیا به جز مناطق قطبی زندگی می کند. تا قرن شانزده میلادی زنبور عسل منحصر به دنیای قدیم یعنی آسیا، افریقا و اروپا بوده است.
زنبور عسل از قسمت گرمسیری افریقا منشاء گرفته و سپس به اروپا و شرق آسیا گسترش یافته است. از قرنها پیش زنبور عسل در شکاف کوها و تنه درختان و مکانهای مناسب دیگر لانه کرده و دور از عوامل نامساعد محیط و موجودات شکاری به زندگی خود ادامه داده است. بشر برای استفاده از عسل زنبوران با روشهای بسیار ابتدایی زنبور را از این لانه ها بیرون رانده، عسل و موم را مورد استفاده قرار می داده است. امروزه در بعضی از نقاط دنیا من جمله ایران(بخصوص شمال ایران) استفاده از کندو های طبیعی متداول و معمولی می باشد.
بشر به مرور زمان دانست که باید برای بهره برداری بهتر و بیشتر کندوهای طبیعی را از نقاط مختلف نزدیک هم جمع نموده و در یک محل از آنها مواظبت و نگهداری کند. در بعضی دیگر از نقاط دنیا موفق به ساختن کندو شده و زنبورها را در داخل کندوهای ابتدایی نگهداری می کردند. نوع کندوهای ابتدایی بسته به شرایط محیطی منطقه و نوع مواد اولیه موجود و مهارت سکنه آن ناحیه فرق می کرد. در نقاط جنگلی دنیا زنبور عسل را در لانه طبیعی خود یعنی تنه درخت نگهداری می کرد. در نقاط دیگر دنیا که فاقد جنگل بودند. اولین نوع کندو، کندوهای گلی بودند که بصورت خام یا پخته(سفال) مورد استفاده قرار می گرفتند. در مصر قدیم برای پرورش زنبور عسل از لوله های استوانه ای سفالی استفاده می کردند.

پرورش زنبور عسل و تولید عسل در ایران:
گرچه متأسفانه تاریخ ثبت شده و مستندی از وضعیت زنبورداری ایران وجود ندارد ولی با بررسی تاریخ گزارشات و نوشته های مختلف خصوصا ادبیات دیرینه ایران و همچنین آثار باستانی مختلف متوجه می شویم که زنبورداری از زمان های بسیارقدیم در ایران رایج بوده است. خصوصا در زمان هخامنشیان(حدود 460سال قبل از میلاد) آثار مشخصی از وجود زنبورداری به عنوان حرفه و تفنن وجود دارد.
ولی آنچه که کاملا مشهود است عدم پیشرفت صنعت زنبورداری به حد کافی در طول تاریخ گذشته در ایران بوده است. زنبور عسل عمدتاً در کندوهای محلی یا بومی نگه داری شده و معمولا به صورت یک شغل جانبی و یا سرگرمی به آن نگاه شده است. کندوهای بومی نیز به اشکال مختلف تنه درختی، کوزه ای، سبدی، چلیکی و غیره بوده است.

خواص فیزیکی:
1- خاصیت جذب رطوبت:
خاصیت جذب رطوبت یک ماده عبارتست از قدرت گرفتن رطوبت از هوا، درجه جذب رطوبت عسل بستگی به مواد متشکه آن و همچنین مقدار آن مواد دارد. بنا به ادعای 1939 martien عسل 4,17% آب دارد با رطوبت نسبی 58% محیط در یک حالت توازن می باشد. حال این عسل در مجاورت هوایی که بیش از 58% رطوبت نسبی دارد قرار گیرد، رطوبت محیط را جذب و اگر در مجاورت هوای کمتر از 58% رطوبت نسبی قرار گیرد آب خود را به محیط پس می دهد. در مجاورت رطوبت ابتدا سطح عسل رطوبت جذب نموده و به آرامی در داخل عمق عسل نفوذ می کند. به همین جهت سطح عسل به علت وجود رطوبت زیاد، محیط مناسبی برای رشد قارچ یا کپک بوده و عسل تخمیر می گردد. از یک لحاظ خاصیت جذب رطوبت عسل خاصیت خوبی به شمار می رود. شیرینی هایی مثل بیسکویت و کیک که با عسل تهیه می شود به علت جذب رطوبت بیشتر نرم و تازه می ماند.